Ontmoeting met bultrug in Kaapverdië

Half april vertrokken wij (Marko en Eva van Delta Safari) voor een weekje vakantie naar Kaapverdië, de eilandengroep in de Atlantische oceaan voor de kust van Afrika. Natuurlijk kunnen we allerlei verhalen vertellen over de lange vertraging op de heenweg, het relaxte leven op de eilanden en de heerlijke temperaturen. Maar de lezers van dit weblog zijn natuurlijk vooral nieuwsgierig naar de waarnemingen van bijzondere vogels en zeezoogdieren.

Het doel van onze reis was het dorpje Tarrafal aan de Zuidwest kust van het Noordelijke eiland Santo Antao. Na twee vliegtuigen, waarvan één dus zwaar vertraagd, en een veerboot tussen de eilanden Sao Vincente en Santo Antao, werden we in de haven van Porto Novo verwelkomd door een visarend;

Visarend op het havenhoofd van Porto Novo

Tijdens de verdere overtocht tussen de twee eilanden hebben we door de stevige golfslag geen zeezoogdieren kunnen spotten. Ondanks dat meerdere Rotterdamse Kaapverdianen ons voorspelde dat ze hier "bijna altijd wel dolfijnen zagen".
Na een stoffige rit in een four-wheeldrive taxi, kwamen we een paar uur later in het afgelegen dorp Tarrafal aan. Direct werden we overstemd door tientallen kwetterende Kaapverdische mussen, die zich bij de varkensstallen achter het strand ophielden. Onze eerste endemische soort was binnen! (Een endemische soort, is een soort vogel of plant die alleen in één bepaald gebied voorkomt).

Kaapverdische mus (of grote bruine mus).

In de dagen erna zouden we dagelijks meerdere visarenden in de baai voor het dorp zien jagen, mussen en zwartkoppen in de tuin van het hotel spotten en ook de kaapverdische gierzwaluwen cirkelde soms met tientallen boven het dorp. In een boom naast het hotel sliepen iedere nacht meer dan honderd koereigers. Het was een prachtig gezicht zoals deze zich iedere avond verzamelden tijdens de schemering. Ook werden nog de lokale ondersoorten van de torenvalk en de buizerd gespot. 

Koereiger in de boom boven onze kamer

Volop vogelwaarnemingen, maar de zeezoogdieren lieten het een beetje afweten. Van de hoteleigenaar hoorden we dat iemand twee dagen voor onze komst nog een bultrug had gezien vanaf het terras van het hotel. Maar we hadden inmiddels het lokale dorpsgevoel overgenomen; 'maak je vooral niet druk, het komt zoals het komt'. 

En toen kwam het! De derde dag kwam opeens één van de vissers uit het dorp aanrennen "Grande Baleia!, Grande Baleia!" Het duurde maar een fractie van een seconde, voor ik begreep wat hij bedoelde; er zat een grote walvis in de baai. Hij wees ons in de richting waar ze hem gezien hadden en inderdaad zagen we al snel een een rugvin boven komen. Dit moest een bultrug zijn!

Eerste blik op de bultrug vanaf het strand

Snel haalde de visser wat maten bij elkaar en ter plekke werd de 'toeristas' aangeboden om mee de zee op te gaan. Voor ons een kans om de walvissen van dichterbij te spotten, voor de vissers de kans op een leuke bijverdienste aan het einde van de dag. 

Eénmaal op het water (filmpje van het vertrek én de walvissen volgt binnenkort) moesten we even zoeken waar de walvis gebleven was. Maar al snel vonden we hem terug op nog geen honderd meter van het strand, een stuk verderop in de baai. In volle vaart werd er die kant op gevaren, tot de bultrug opeens op nog geen vijftig meter van het kleine bootje boven kwam. En niet alleen! Vlak achter de bultrug verscheen een kalf van nog geen vier meter lang! Nog erg jong dus. Hiermee was maar weer eens bewezen dat de Kaapverdische eilanden dé plek is in de Oostelijke Atlantische oceaan waar de bultruggen hun jongen krijgen.

Whale-watchen op zijn Kaapverdiaans.

Inmiddels was er ook een tweede bootje op het water verschenen. De bultruggen hadden een diepe duik genomen en waren even onvindbaar. Toen ze 500 meter verder weer boven kwamen, bleken de meningen verdeeld. Het andere bootje ging er als een gek achteraan terwijl onze 'spotter' ze nog tot rust probeerde te manen. "Niet opjagen!", leek hij te roepen, terwijl hij wild gebaarde naar het andere bootje. Maar toen de boodschap niet aankwam, gingen wij er ook in volle vaart achteraan.... We zagen de bultruggen nog een aantal keren boven komen, maar ze hadden duidelijk geen behoefte aan de 'drukte' in de baai.

Laatste blik op de bultruggen, met links de 'blow' van het kalf.

Het walvis-spotten staat duidelijk nog in zijn kinderschoenen op Kaapverdië. Maar de waarneming was er niet minder om, hij was zelfs denk ik mooier dan vanaf een volgepakte toeristenboot ergens bij een groot resort. Lekker knullig en spontaan!

Bruine genten tijdens de terugreis naar Sao Vicente.

Hieronder wat schokkerige videobeelden van de bultrug:

Delta Safari gaat Buitengaats

Na een aantal leuke Bruinvissen Safari's in onze eigen Voordelta, gaat Delta Safari de komende maanden 'Buitengaats'. Om daarna in juli weer terug te keren in de Voordelta voor de Sunset Safari's.

De komende maanden zullen we berichten over zeezoogdieren buiten de Nederlandse kustwateren. Eerst gaan we privé op vakantie naar de Kaapverdische eilanden en natuurlijk zullen we daar ook naar dolfijnen en walvissen uitkijken. En dan vooral naar de bultruggen, omdat de dieren die de laatste tijd steeds vaker door de Noordzee zwemmen, in de paartijd helemaal afzakken naar de Kaapverdische eilanden. Misschien komen we nog een 'bekende' tegen....

Doorkijkje op de Farne eilanden.

In mei vertrekken we vervolgens twee keer met een groep naar de Farne eilanden in Noord Engeland om daar de broedkolonies van de papegaaiduikers, alken en zeekoeten te zien. En natuurlijk hopen we onderweg vanaf de veerboot, net als vorig jaar, weer witsnuitdolfijnen te zien.
Begin juli tenslotte staat onze eerste trip naar de Golf van Biskaje gepland. Vijf dagen lang zullen we tussen Zuid-Engeland en Spanje op de luxe veerboot heen en weer varen om onderweg zoveel mogelijk van het zeeleven te zien. We houden jullie via dit blog natuurlijk van alle waarnemingen op de hoogte.

We zullen het nooit weten....

Afgelopen maandag werd er tijdens de middag Safari in de Voordelta door een paar deelnemers een bijzondere rugvin gezien. Ze vonden hem niet op de vin van een bruinvis lijken. Maar wat dan wel?

We hebben na de tocht de mensen die de vin hadden gezien, gevraagd om hem te omschrijven. Zo'n vijf mensen vertellen ongeveer hetzelfde verhaal; de zwarte vin kwam omhoog uit het water, was maar heel even te zien en verdween toen weer. Van het lichaam heeft niemand iets gezien. De spotters denken dat de vin hoger was dan die van een bruinvis en had meer een hoge punt dan de stompe driehoek van de bruinvis.
Een deelnemer omschreef het heel mooi; "het leek op de doorn van een roos". Als je dat zo hoort denk je al gauw aan een dolfijn. De vinnen van tuimelaars en witsnuitdolfijnen kan je op die manier omschrijven. Maar omdat niemand het lijf heeft gezien, is het onmogelijk om aan te geven welke dolfijnsoort het was. Aan de kleurvlakken op zijn rug kan je de verschillende soorten wel uit elkaar houden, maar dat was in dit geval niet mogelijk.

Maar tegenover de deelnemers die zeker weten een 'afwijkende' rugvin te hebben gezien, zijn er ook een paar mensen die de rugvin gezien hebben en denken dat het gewoon om een bruinvis ging. We zullen het helaas nooit weten.....
In de annalen zullen we bijschrijven: "op de middagtocht van 4 april is mogelijk de vin van een dolfijn gezien". Mooier kunnen we het niet maken. Maar het maakt het voor de volgende tocht wel weer spannender; je kan van alles tegenkomen!

Kijk op de pagina van natuurinformatie.nl voor de meest opvallende verschillen tussen een bruinvis en een dolfijn.

Update 6 april: 'Onze' opmerkelijke rugvin was niet het enige dolfijnachtige dat de afgelopen week opdook voor de Nederlandse kust! Op woensdag 3 april werden vanaf de kust van Breskens 2 tuimelaars gemeld in de monding van de Westerschelde. Kijk hier voor details.
En vandaag, 6 april, zag Noel Aarts vanaf de trektelpost bij Katwijk een gewone dolfijn in de Noordzee. Kijk op waarneming.nl voor deze waarneming. 

Bruinvissen spotten op Tweede Paasdag

Vorig jaar moesten we de Bruinvissen Safari op tweede paasdag afgelasten vanwege storm. Dit jaar begonnen we de tocht met ijsvorming op de boot! Een 'mooi-weer-garantie' zit er dus voorlopig niet in. Maar een bruinvissen garantie? Misschien wel...

Speuren naar bruinvissen tijdens de ochtendtocht

De eerste opstappers voor de ochtendtocht moesten even geduld hebben, want de schipper was het dek nog aan het strooien. Het was spekglad geworden door ijsvorming op het dek. Gelukkig brak de zon snel door, waardoor het schip al snel weer volledig begaanbaar was. We kwamen vandaag voor de bruinvissen en nog in de vaargeul hadden we de eerste te pakken. Bij boei SG 12 dook hij op voor de boot. En toen hij nog een keer opdook naast de boot, bleken ze zelfs met zijn tweeën te zijn. Al snel daarna werd ook nummer drie gespot. Zouden we er net zo veel gaan spotten als op 10 maart? Toen lukte het ondanks de hoge golven om er op beide tochten ruim meer dan tien te zien.

Maar verder op zee bleef het relatief rustig met de bruinvissen. Er werden er de rest van de tocht nog twee gezien. Toch minstens vijf stuks in totaal.

Veel groepen met aalscholvers op de Voordelta.

Vooral 's ochtends was het een drukte van belang met vogels op de Voordelta. Aalscholvers, futen, middelste zaagbekken en zwarte zee-eenden zwommen of vlogen her en der rond. Meerdere keren schoot een witte kwikstaart vlak over het water voor de boot langs en tegen het einde van de tocht vloog er nog een grote gele kwikstaart langs de boot. Op de terugweg werd met wat oud brood nog een wolk meeuwen achter de boot gelokt. Meest opvallende meeuw was deze keer een zwartkopmeeuw die tussen de groep opdook.

Zwartkopmeeuw (foto; Daniel Beuker)

De middagtocht was verreweg de lekkerste tocht tot nu toe; in de zon leek het zowaar een beetje warm te worden. Maar de bruinvissen lieten zich minder goed zien tijdens deze tocht. Slechts drie keer werd er een vin gespot en meestal liet hij zich geen tweede keer zien. Maar ondanks het lage aantal was het wel de vierde Bruinvissen Safari op rij dat we bruinvissen gespot hebben. Een veel betere score dan vorig jaar, toen we twee keer met nul waarnemingen thuis kwamen.

Maar het spannendste gebeurde eigenlijk pas na de tocht. Toen een deelneemster op onze folder de foto van de rugvin van een bruinvis zag, wilde ze toch nog even iets kwijt; "Die rugvin van de tweede 'bruinvis' was heel anders!" Ook was de vin niet 'rollend' door het water gegaan, zoals bij een bruinvis, maar was hij meer recht omhoog en weer omlaag gekomen. 

Ik had de vin helemaal gemist, maar gids Eva kon hem wel herinneren en gaf ook aan dat ze onderweg getwijfeld had. Hij leek wel anderhalf tot twee keer hoger dan een bruinvissen-rugvin en was ook echt zwart. Zij omschreef hem als "de vin van een vrouwtjes Orca, maar dan in klein formaat". Wat we dan wel gezien hebben? Misschien een dolfijn, maar uit de omschrijving van de vin hebben we nog niet kunnen concluderen welke. We proberen nog bij de andere deelnemers na te gaan, of zij iets bijzonders hebben gezien aan de rugvin.

Vlakbij de plek waar de 'aparte rugvin' werd gespot, dreven ook nog twee alken op het water. En onderweg werden weer veel futen en middelste zaagbekken gezien op het water van de Voordelta. De zaagbekken kozen steeds het hazenpad als de boot te dichtbij kwam;

Een middelste zaagbek vliegt op voor de boot

Zwartkopmeeuw

Van alle deelnemers die zich de laatste week nog voor de tocht hadden aangemeld, ging een klein bedrag naar de inzamelingsactie voor de aankoop van natuurgebied de Ommeloop van het Zuid-Hollands Landschap. In totaal kon Delta Safari € 40, - overmaken naar de actie. Alle beetjes helpen!

Steven Jansen heeft op zijn blog een verslag geschreven over de ochtendtocht; Klik hier.
In de Volkskrant van 4 april heeft een leuk verslag gestaan over de Bruinvissen Safari op tweede paasdag (op pagina 9). We gaan op zoek naar een linkje.